Obsesif-Kompulsif Bozukluk (OKB): Kontrol Edilemeyen Düşünceler ve Davranışlar
Günlük hayatta hepimizin endişelendiği ya da tekrar tekrar düşündüğü şeyler olabilir. Ancak obsesif- kompulsif bozukluk (OKB), bu düşünce ve davranışların kişinin hayatını yönetmesine neden olan bir durumdur.
OKB Nedir?
OKB, kişinin istemeden zihnine gelen rahatsız edici düşünceler (obsesyonlar) ve bu düşüncelerin yarattığı kaygıyı azaltmak için tekrar eden davranışlar ya da zihinsel eylemler (kompulsiyonlar) ile karakterize bir ruh sağlığı sorunudur.
Obsesyonlar (Takıntılar)
Obsesyonlar, kişinin kontrol edemediği, sürekli ve istenmeyen düşünceler, imgeler ya da dürtülerdir.
Bunlar genellikle kaygı yaratır ve birey, bu düşünceleri bastırmaya ya da etkilerini azaltmaya çalışır.
Yaygın obsesyonlar şunlardır:
- Temizlik: Mikroplardan ya da kirden aşırı korku.
- Düzen: Eşyaların belirli bir sırada ya da simetrik olması gerektiğine dair yoğun bir ihtiyaç.
- Zarar verme korkusu: Kendine ya da başkalarına zarar verme düşünceleri.
- Ahlaki kaygılar: Yanlış bir şey yapmaktan ya da günah işlemekten korku.
Kompulsiyonlar (Zorlayıcı Davranışlar)
Kompulsiyonlar, obsesyonların yarattığı kaygıyı azaltmak için yapılan tekrarlayıcı davranışlar ya da
zihinsel eylemlerdir. Bunlar genellikle kısa vadede rahatlama sağlar, ancak uzun vadede obsesyonları
pekiştirir.
Yaygın kompulsiyonlar şunlardır:
- El yıkama, temizlik ya da dezenfektan kullanma.
- Eşyaları sürekli yeniden düzenleme.
- Kapı kilidini, ocağı ya da ışıkları defalarca kontrol etme.
- Sürekli dua etme ya da belirli kelimeleri tekrarlama.
OKB’nin Günlük Hayata Etkileri
OKB, bireyin iş, okul ve sosyal hayatını ciddi şekilde etkileyebilir. Obsesyonlar ve kompulsiyonlar, zaman alıcı olabilir ve kişinin yaşam kalitesini düşürebilir. Örneğin:
Bir öğrenci, “Yeterince temiz olmadım” düşüncesiyle saatlerce elini yıkadığı için ders çalışamaz hale gelebilir.
Bir çalışan, kontrol davranışları nedeniyle iş yerinde üretkenliğini kaybedebilir.
Sosyal ortamlarda kompulsiyonları yerine getirememe korkusu, kişinin sosyal ilişkilerden uzaklaşmasına yol açabilir.
OKB Neden Oluşur?
OKB’nin kesin nedeni bilinmemekle birlikte, bazı faktörler etkili olabilir:
- Genetik: Ailede OKB öyküsü varsa, risk artabilir.
- Beyin kimyası: Beynin bazı bölgelerindeki anormallikler ya da serotonin dengesizlikleri rol oynayabilir.
- Travma: Yaşanan stresli ya da travmatik olaylar OKB’yi tetikleyebilir.
OKB, bireyin yaşam kalitesini ciddi şekilde düşürebilir ve kendini yalnız hissetmesine neden olabilir.
Profesyonel destek almak, bireyin OKB semptomlarını daha iyi anlamasına ve başa çıkma yollarını
öğrenmesine olanak tanır.